Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie (WIOŚ) informuje, że w przypadku zgłoszeń martwych ryb w środowisku naturalnym podejmuje czynności rozpoznawcze, których przebieg zależy od sytuacji w terenie oraz od posiadanych kompetencji ustawowych. Kompetencje Inspekcji Ochrony Środowiska określone w ustawie z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo Wodne (Dz. U. 2023 poz. 1478 ze zm.) wskazują, iż działania WIOŚ w tym zakresie dotyczą kontroli przestrzegania warunków pozwoleń wodnoprawnych i pozwoleń zintegrowanych (art. 335 ust. 5 pkt 1) związanych z poborem wody i ochroną wód przed zanieczyszczeniami.
Pierwsze zgłoszenie w sprawie wpłynęło do WIOŚ po godzinie 15:00 w dniu 10 września 2024 r. i dotyczyło martwych ryb obserwowanych w Wiśle w miejscowości Wawrzeńczyce. W trakcie pierwszych czynności terenowych (ok. godz. 17:00) ocena wizualna wód rzeki Wisły nie wskazywała na zanieczyszczenie. Wykonane poglądowe (tj. niecertyfikowane) pomiary tlenu wskazywały na jego bardzo niską wartość tj. poniżej 4 mg/l. W trakcie czynności zaobserwowano niewielką ilość martwych ryb.
Dalsze czynności terenowe prowadzone były po kolejnym zgłoszeniu, które wpłynęło do WIOŚ 10.09.br. przed godziną 22:00 i dotyczyło martwych ryb obserwowanych w Wiśle na odcinku Nowe Brzesko – Hebdów. Czynności były prowadzone przy wylocie oczyszczalni ścieków w Niepołomicach, wskazanej w zgłoszeniu jako źródło zanieczyszczenia rzeki Wisły. Po godzinie 1:00 w dniu 11 września 2024 r. CLB GIOŚ pobrało próbkę ścieków odprowadzanych z przedmiotowej instalacji.
Ocena organoleptyczna (tj. na podstawie wrażeń wizualnych i zapachowych) wskazywała jednoznacznie na emisję ścieków surowych.
Wstępne ustalenia wskazały, że w nocy z 10 na 11 września 2024 doszło do przekroczenia maksymalnej projektowej przepustowości oczyszczalni wynoszącej 5850 m3/d. Napływ ścieków do reaktorów oczyszczalni 10 września 2024 r. wyniósł 5989 m3/d. Tym samym część ścieków nie mogła zostać oczyszczona w sposób dostateczny. Średniodobowy dopuszczalny przepływ ścieków oczyszczonych określony pozwoleniem wodnoprawnym dla tej instalacji wynosi 4500 m3/d.
Czynności rozpoznawcze przeprowadzone w nocy z 10 na 11 września 2024 r. były podstawą do rozpoczęcia przez WIOŚ w dniu 11 września 2024 r. w trybie interwencyjnym kontroli oczyszczalni ścieków w Niepołomicach użytkowanej przez podmiot Infrastruktura Niepołomice Sp. z o.o.
Ocena organoleptyczna ścieków odprowadzanych do Wisły przeprowadzona natomiast w godzinach przedpołudniowych w dniu 11.09.br. nie wskazywała na odprowadzanie ścieków nieoczyszczonych. Centralne Laboratorium Badawcze Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska Oddział w Krakowie (CLB) pobrało do badań próbkę odprowadzanych ścieków. Do analizy badawczej zostały pobrane również próbki wody z Wisły ok. 1 km powyżej zrzutu ścieków z oczyszczalni oraz ok. 1,5 km poniżej miejsca zrzutu. W trakcie poboru próbki poniżej wylotu oczyszczalni zaobserwowano pojedyncze martwe ryby spływające z nurtem w dół rzeki. Jednocześnie wykonane przez CLB pomiary terenowe wody z Wisły powyżej i poniżej punktu emisyjnego z oczyszczalni nie wykazały znaczących różnic jakościowych w podstawowych parametrach.
W godzinach popołudniowych 11.09.br. (14:15 – 15:30) dokonano powtórnych oględzin rzeki Wisły; tym razem w okolicy mostu na Wiśle: Nowe Brzesko – Ispina DW 775 (kilkanaście km w dół rzeki). Stwierdzono napływające licznie z góry rzeki martwe ryby o różnej wielkości. W godzinach oględzin napływ martwych ryb był niemal ciągły, momentami w skupiskach, momentami pojedyncze ryby. W godzinach 17:10-17:50 przeprowadzono czynności sprawdzające na wylocie oczyszczalni, w trakcie których nie stwierdzono odprowadzania ścieków surowych do Wisły. W godzinach 18:50-19:20 przeprowadzono oględziny rzeki Wisły w pobliżu ww. mostu w Nowym Brzesku. Ocena wizualna nie wskazywała na zanieczyszczenie wody, nie stwierdzono uciążliwości zapachowych, nie zaobserwowano martwych ryb.
W dniu 12 września 2024 r. został wykonany przez CLB na zlecenie WIOŚ kolejny pobór próbki wody z rzeki Wisły poniżej oczyszczalni ścieków w Niepołomicach.
W kolejnych dniach WIOŚ w Krakowie przekazywał do Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie PGW Wody Polskie sygnały o obserwacji martwych ryb celem podjęcia działań związanych z ich zebraniem (WIOŚ nie dokonuje odłowu martwych ryb).
W związku z przewidywanymi niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi w dniach 14 -15 września 2024 r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie zwrócił się do wytypowanych użytkowników instalacji (w tym do użytkownika oczyszczalni w Niepołomicach) o wzmożenie nadzoru nad systemem kanalizacyjnym, w tym urządzeniami oczyszczalni, oraz przekazywanie informacji nt. aktualnej sytuacji eksploatacyjnej na użytkowanych oczyszczalniach ścieków, w szczególności w zakresie sytuacji awaryjnych, zakłóceń w pracy oczyszczalni, funkcjonowania przelewów burzowych (o ile takie występują), odprowadzania ścieków nieoczyszczonych biologicznie oraz zdarzeń mających wpływ na wygląd odbiornika i jakość wód.
Szczególnym nadzorem objęta była oczyszczalnia ścieków w Niepołomicach. W dniu 14 września 2024 r. (sobota) od godziny 16.00 do 18.15 z powodu dużych napływów wód deszczowych doszło do przelewu awaryjnego mocno rozcieńczonego ścieku surowego po oczyszczeniu mechanicznym w ilości ok. 350 m3. W związku z tą sytuacją na miejscu czynności przeprowadzili pracownicy WIOŚ i CLB. O godz. 18.40 rozpoczęły się oględziny wylotu oczyszczalni, pobrano próbkę ścieków z wylotu oraz próbki wody powyżej i poniżej wylotu. Nie stwierdzono uciążliwości zapachowej charakterystycznej dla ścieków bytowych lub przemysłowych. Przeprowadzone pomiary terenowe nie wykazały wpływu odprowadzanych ścieków na odbiornik. Nie zaobserwowano martwych ryb.
Otrzymane z CLB GIOŚ wyniki z badań próbki pobranej po godzinie 1:00 w dniu 11 września 2024 r. potwierdzają, że w nocy z 10 na 11 września 2024 r. doszło do zrzutu ścieków nieoczyszczonych. Nieznane są jeszcze wyniki badań metali w strumieniu odprowadzanych ścieków. Wyniki badań kolejnych próbek, nie wskazują na występowanie nieprawidłowości.
Aktualnie trwa kontrola oczyszczalni ścieków w Niepołomicach. Wyjaśniane są szczegółowe okoliczności zdarzenia m.in.: jaka była przyczyna odprowadzenia ścieków nieoczyszczonych, w jaki sposób i w jakiej ilości zostały one odprowadzone do Wisły, analizowana jest możliwość wcześniejszych zdarzeń dotyczących emisji ścieków nieoczyszczonych. Przeprowadzana jest ocena przestrzegania warunków pozwolenia wodnoprawnego. Korzystanie z wód z przekroczeniem warunków określonych w pozwoleniu wodnoprawnym podlega sankcjom przewidzianym w ustawi Prawo Wodne.
Po zakończeniu czynności kontrolnych Małopolski Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska przeprowadzi szereg działań pokontrolnych:
- zobowiązanie podmiotu zarządzeniem pokontrolnym do zwiększenia nadzoru nad instalacją, w szczególności w okresach deszczowych
- wystąpienie do organu PGW Wody Polskie o ujęcie w pozwoleniu wodnoprawnym sposobu postępowania w przypadku napływu na instalację ścieków w ilości przekraczającej maksymalną projektową przepustowość oczyszczalni.
- Ze względu, iż zbiorowe odprowadzanie ścieków jest zadaniem własnym gminy, MWIOŚ skieruje również wystąpienie do Burmistrza Miasta i Gminy Niepołomice dotyczące zintensyfikowania działań związanych z rozbudową systemu gospodarowania i oczyszczania ścieków. Aktualnie podmiot Infrastruktura Niepołomice Sp. z o.o. posiada koncepcję przebudowy i rozbudowy oczyszczalni ścieków w Niepołomicach opracowaną w styczniu 2022 r.