MONITORING AEROBIOLOGICZNY

Komunikaty pyłkowe zawierają informacje o stężeniach ziarn pyłku roślin w powietrzu dla Krakowa i okolic (do 150 km). Opracowywane są w oparciu o wyniki pomiarów prowadzonych na Krakowskiej Stacji Monitoringu Aerobiologicznego przy Zakładzie Alergologii Klinicznej i Środowiskowej UJCM.
Krakowska Stacja Monitoringu Aerobiologicznego prowadzi całoroczne pomiary stężenia ziarn pyłku roślin i zarodników grzybów w powietrzu.  Analizy są oparte na tzw. metodzie wolumetrycznej, czyli objętościowej przy użyciu aparatu VPPS 2000 firmy Lanzoni, umieszczonego w centrum Krakowa, na budynku Collegium Śniadeckiego (25 m). Punkt pomiarowy jest udostępniony w ramach współpracy z Instytutem Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego i Ogrodu Botanicznego. Komunikaty pyłkowe są opracowywane w oparciu o wartości stężeń ziarn w 1m³ powietrza na dobę.

Komunikaty pyłkowe zawierają ponadto informacje profilaktyczne dla chorych z alergią pyłkową oraz ułatwiające diagnostykę i ocenę skuteczności leczenia dla lekarzy-alergologów.

Informacje o roślinach alergizujących w Polsce:

WIOSNA

• LESZCZYNA – Wysokie krzewy lub drzewa. Kwiaty męskie w zwisających, cylindrycznych kotkach widocznych zimą. Kwiaty żeńskie są ukryte w pączkach, pojedynczo lub po kilka. Kwitnie przed rozwinięciem się liści (koniec I – początek IV). Leszczyna jest jedną z pierwszych zakwitających roślin, rozpoczyna sezon pylenia.
  Występowanie: W Polsce dziko rośnie jeden gatunek (leszczyna pospolita – Corylus avellana L.), pospolity w całym kraju, w górach do wysokości 1330 m n.p.m, w lasach, na zrębach i w zaroślach. W uprawie spotyka się kilka gatunków.
  Pyłek leszczyny wykazuje średnie działanie alergizujące, stężenia ziarn w powietrzu osiągają średnie wartości. Pyłek leszczyny wykazuje wysokiego stopnia reakcje krzyżowe z pyłkiem brzozy i olchy.
• OLCHA (OLSZA) – Drzewo lub krzew (olsza zielona). Kwiaty męskie zebrane w kotkowate kwiatostany zawiązujące się latem poprzedniego roku. Zakwitają przed rozwinięciem się liści lub równocześnie z nimi ( II – początek IV).
  Występują głównie na półkuli północnej, w ilości około 50 gatunków.
  Występowanie w Polsce: dziko rosną trzy gatunki:
  – olsza czarna, A. glutinosa (Black Alder) pospolita na niżu, wilgotne lasy, nad potokami, w dolinach rzek i nad brzegami jezior i innych zbiorników wodnych.
  – olsza szara, A. incana (Grey Alder) pospolita na południu kraju, w górach w reglu dolnym (w Tatrach i Beskidach tworzy laski tzw. olszyny karpackie), wzdłuż rzek ku północy aż do ujścia Wisły. Kwitnie około 2 tygodnie przed olszą czarną.
  – olsza zielona (o. kosa) A. viridis (Green Alder) krzew, kwitnie IV-V, w Polsce tylko w zachodnich Bieszczadach, od 600 m n.p.m. do szczytów.
  Działanie alergizujące pyłku – średnie, wartości stężeń dobowych ziarn pyłku dochodzą do wysokich.
  Wykazuje reakcje krzyżowe z pyłkiem brzozy i leszczyny.
• BRZOZA – Pospolite drzewo występujące w pn-zach. i centralnej Europie. Najczęściej występują dwa gatunki: B. verrucosa i B. pubescens. Okres kwitnienia – kwiecień- połowa maja. Ziarna pyłku brzozy są głównym czynnikiem wywołującym alergię pyłkową w krajach skandynawskich, w Polsce około 50 % osób z pyłkowicą wykazuje uczulenie na brzozę, 10-15% jest uczulonych tylko na brzozę.
  W kolejnych sezonach mogą występować znaczne różnice w stężeniu ziarn brzozy, co ma duży wpływ na nasilenie objawów i skuteczność leczenia.
  Alergeny pyłku brzozy mogą dawać reakcje krzyżową z takimi pokarmami jak: surowe selery, marchew, ziemniaki, jabłka, orzechy włoskie, laskowe.

LATO

• TRAWY – oceniane jako rodzina, ze względu na bardzo zbliżoną budowę morfologiczną ziarn poszczególnych gatunków. Są najczęstszą przyczyną alergii pyłkowej w naszej strefie klimatycznej ( ponad 80 – 90% chorych). Okres pylenia stosunkowo długi (połowa maja – sierpień, główny sezon czerwiec- połowa lipca). Alergeny pyłku traw wykazują reakcje krzyżową z pokarmami: pomidory, orzeszki ziemne, soja, arbuz, miód, preparaty propolisowe.

JESIEŃ

• BYLICA – jest to bardzo popularny chwast z rodziny Compositae. Jest główną przyczyna alergii późnym latem i jesienią. Okres pylenia – połowa sierpnia – wrzesień. Rzadkie są przypadki alergii izolowanej na bylicę (5-7% uczulonych), częściej występuje wspólnie z uczuleniem na ziarna traw i drzew.
  Reakcje krzyżowe z pokarmami mogą wystąpić po zjedzeniu selera, jabłek, marchwi, orzechów.
• AMBROZJA – Roślina ruderalna z rodziny Compositae. Została sprowadzona do Europy ze Stanów Zjednoczonych, gdzie alergia na Ambrozję należy do najczęstszych. W Europie Zachodniej oraz na Węgrzech stanowi poważny problem medyczny. W Polsce stężenie ziarn Ambrozji nie narasta, spotykane są pojedyncze stanowiska, głównie przy stacjach rozładunkowych. Okres pylenia przypada na jesień (połowa sierpnia – październik).
  Może dawać reakcje krzyżową z bananami i arbuzami.

Informacje dla osób uczulonych na alergeny pyłku traw i drzew

• Osoby uczulone na alergeny pyłku DRZEW i TRAW są proszone o stosowanie się do wskazań lekarskich.
  W okresie pylenia ze względu na możliwość wystąpienia u uczulonych osób objawów alergii jamy ustnej zaleca się ograniczenie spożycia surowych warzyw, jabłek, orzechów.
• Osoby z potwierdzoną alergią pyłkową w okresie bezobjawowym, jakim jest jesień i zima winny zgłosić się do swojego lekarza-alergologa na wizytę kontrolną w celu poinformowania go o przebiegu objawów w sezonie, zwrotu karty samoobserwacji, wykonania kontrolnych, uzupełniających badań laboratoryjnych, czy też rozpoczęcia odczulania.

KALENDARZ  pylenia roślin 

Kontakt:

Dr hab. biol. Dorota Myszkowska

e-mail: dorota.myszkowska@uj.edu.pl

Mgr Monika Ziemianin

e-mail: monika.wandas@uj.edu.pl

Zakład Alergologii Klinicznej i Środowiskowej UJ CM
Kierownik Pracowni Alergologiczno-Immunologicznej i Czynności Układu Oddechowego

31-531 Kraków, ul. Botaniczna 3
tel.:  12 424 89 87, 12 424 87 98
e-mail: toksy-alergo@cm-uj.krakow.pl